MATURA 2024
poziom podstawowy
Drodzy Kursanci,
myślę, że tegoroczna matura była dosyć przyjemną, zważywszy na klarowne teksty o postawach wobec czasu w części pierwszej i nietrudnych pytań w teście historycznoliterackim, ćwiczonych wielokrotnie na zajęciach. Tematy wypracowań były bardzo konkretne i przejrzyste, z którymi nasi kursanci na pewno nie mieli żadnych problemów 😉
By uspokoić Was, przedstawiam poniżej propozycję notatki syntetyzującej z części 1 arkusza oraz propozycje wykorzystania tekstów w obydwu wypracowaniach maturalnych. Pamiętajcie, że to tylko jedna z wielu możliwości interpretacyjnych wypowiedzi argumentacyjnej.
Propozycja notatki syntetyzującej:
Teksty określają zależność człowieka od upływającego czasu i postawę wobec niego. Koncentrują się na wpływie czasu na życie, choć pierwszy określa sposoby zarządzania nim, a drugi czynniki związane z jego doświadczeniem.
Luecke pisze o paradoksach czasu: tracimy go, wymyślając urządzenia go oszczędzjące. Mówi o wpływie czynników cywilizacyjnych na odbieranie czasu (kiedyś- mniejsza presja, dziś: silna kontrola). Gadomska zaś twierdzi, że czas nie jest wrogiem. Przedstawia sposoby jego spowolnienia, zależne od sytuacj i ilości bodźców w świecie.
Obydwa artykuły zgodnie podkreślają, że egzystencja jest kształtowana głównie przez postawę człowieka wobec czasu. (90 słów)
Szczegółowy konspekt do tematu nr 1: „Bunt i jego konsekwencje dla człowieka”
Wstęp:
- definicja buntu (sprzeciw, kontestacja, przeciwstawianie się normom społecznym, zasadom, władzy)
- stwierdzenie, że różne są źródła i wynikające z tego rodzaje buntu
- postawienie tezy:
Bunt wpisany w charakter człowieka skutkuje dotkliwymi konsekwencjami dla buntownika, choć przyczyny buntu mogą być szlachetne. Jednakże bunt jednostki często przynosi korzyści innym ludziom, a i samego kontestatora czyni nieśmiertelnym symbolem.
Rozwinięcie:
Argument 1:
Bunt bohatera tragicznego zawsze skutkuje nieszczęściem, choć pobudki jednostki są dobre.
Przykład:
Antygona, tytułowa bohaterka tragedii Sofoklesa występuje przeciwko Kreonowi, zakazującego grzebania zwłok Polinejkesa, którego ten uznał za zdrajcę. Antygona kierowana miłościa do brata i hołdowaniem prawom boskim, sprzeciwia się prawu ludzkiemu, ustanowionemu przez władcę. I choć jej motywacja jest podbudowana miłością, bo „wspołkochać przyszła, nie współnienawidzić”, to wybór, przed którym została postawiona, będzie ją prowadzić do katastrofalnych skutków- potępienia przez bogów lub złamania prawa. Wybiera to drugie, za co zostaje skazana na śmierć. Będąc zamurowaną w jaskini- popełnia samobójstwo, doprowadzając do rozpaczy przede wszystkim zakochanego w niej Hajmona. Jej bunt spotkał się natomiast z aprobatą ludności tebańskiej. Zyskała ich szacunek i stała się symbolem walki o najważniejszą wartość eschatologiczną starożytnych – wiecznego spokoju w Hadesie. Choć przez bunt została wierna swoim wartościom, to jednak sprzeciw pozbawił ją życia, a w konsekwencji wepchnął w rozpacz Hajmona, który popełnił samobójstwo, a zaraz po nim jego matka – Eurydyka. Bunt Antygony wobec Kreona w ostateczności spowodował jego cierpienie i samotność, choć stał się dla niego źródłem refleksji, że pycha kroczy przed upadkiem.
Argument 2:
Bunt romantyków był wpisany w charakter ludzi epoki. Dotyczył spraw uczuciowych, kiedy bohater zmagał się z nieszczęśliwą miłością, związaną z niemocą przełamania przez niego konwenansów lub idei narodowowyzwoleńczej, której poświęcał się całkowicie. Jeśli sprzeciw dotyczył prawa człowieka do wolności, a jego źródłem były szlachetne pobudki narodowe, zwykle kończył się dla jednostki klęską.
Przykład:
Bohaterem buntującym się w imię miłości do narodu jest Konrad z III cz. „Dziadów” Adama Mickiewicza. Jego negacja wobec zniewolenia (jest bowiem razem z innymi osadzony w więzieniu w Wilnie), skierowana jest przeciwko Bogu. Konrad uważa bowiem, że jako poeta – kreator ma prawo mierzyć się z Bogiem, który według niego jest obojętny na cierpienia Polaków. Twierdzi więc, że sam mógłby dać narodowi szczęście, gdyby miał boskie możliwości. Konrad sprzeciwia się miłosierdziu Boga, żądając od niego w trakcie Wielkiej Improwizacji rządu dusz, czyli władzy absolutnej. Prawo do porównywania się z Bogiem i negowanie jego podstawowych atrybutówKonrad tłumaczy miłością do narodu. Jest więc polskim Prometeuszem, nawiązującym do mitologicznego tytana – buntownika, który również sprzeciwił się siłom wyższym, w imię miłości do ludzi. Prometeusz, choć kierowały nim szlachetne pobudki – poniósł klęskę, cierpiąc wieczne męki, przykuty do skał Kaukazu (kontekst mitologiczny). Konrad też doświadcza cierpienia i słabości. Bóg bowiem nie odpowiedział mu, co wzmogło gniew Konrada, który niemalże wypowiedział największe bluźnierstwo wobec Boga – nazwanie go carem. Poeta jednak mdleje, a grzeszne słowa dopowiada szatan. Konsekwencje dla Konrada są nieuniknione- jest pod wpływem sił zła. Ryzykował bardzo wiele, bo własną duszę. Nic nie wywalczył, jednakże sam fakt desperackiego poszukiwania sposobu na uszczęśliwienie ludzkości stawia go w gronie wybitnych bohaterów romantycznych. Razem z innymi jest bowiem „ogniem, którego sto lat nie wyziębi”.
Argument 3:
Bohaterowie buntują się często wobec opresyjnego systemu, by być szczęśliwymi ludźmi i wolnymi jednostkami. Często jednak ich sprzeciw wobec państwa totalitarnego kończy się klęską i dramatycznym uświadomieniem sobie słabości i znikomości człowieka w starciu z władzą autorytarną.
Przykład:
Winston Smith, bohater dystopijnej powieści Orwella „Rok 1984”, buntuje się przeciwko władzy Oceanii, której uosobieniem jest Wielki Brat. Wbrew prawu, ryzykując życie, bohater pisze w ukryciu pamiętnik, zauważa też liczne anomalie w państwie angsocu. Nawiązuje też romans z Julią, co było jawnym sprzeciwem wobec Partii, zakazującej związków opartych na szczerym uczuciu. Winston i Julia poszukują śladów działalności opozycyjnej, za co ostatecznie trafiają do Ministerstwa Miłości, gdzie są torturowani przez O’Brien’a tak długo, dopóki nie wyrzekną się siebie. Finał powieści, kiedy Winston i Julia stają się dla siebie obojętni, a Smith zdaje sobie sprawę z reedukacji poczynionej przez funkcjonariusza Policji Myśli, bo w efekcie pokochał Wielkiego Brata, to ostateczny dowód na to, że kontestator ponosi klęskę. Bunt wobec systemu totalitarnego okazuje się bezowocny, a człowiek pozbawiony boleśnie tego, co stanowiło fundament jego człowieczeństwa.
(kontekst biograficzny) Powieść Orwella jest dystopią, której obawiał się autor. Sam brał udział w wojnie domowej w Hiszpanii i widział zbrodniczą rolę NKWD i działania stalinowców, zwalczających rewolucję. Dlatego też w „Roku 1984” przestrzega przed taką wizją przyszłości, w której manipulacja językowa, kontrola nad wszelkimi przejawami życia publicznego i osobistego, w ostateczności doprowadzi do dehumanizacji jednostki i zniszczenia w niej wszelkiej woli buntu.
Podsumowanie:
Bunt wobec praw ludzkich, Boga czy państwa totalitarnego, choć zwykle ma pozytywne źródła, kończy się dla człowieka klęską. I nawet jeśli kontestatorzy umierają , to ich ofiara życia nie zmienia świata. Jedno jest pewne, chociaż nie widać efektów ich sprzeciwu, to sam fakt negacji jest wyrazem ich prawa do samostanowienia, obrony swoich wartości i ideałów. Zapisują się w pamięci jako odważne jednostki . Niestety, często tak jest, że Ci, którzy nie godzą się na zastane normy świata i próbują je zmieniać – cierpią.
Szczegółowy konspekt do tematu nr 2 : „Jak relacja z druga osoba kształtuje człowieka?”
Wstęp:
- określenie, czym jest relacja (kontakt, wpływ, odddziaływanie, związek poprzez miłość, przyjaźń, rodzicielstwo) i kształtowanie człowieka (to formowanie się poglądów, budowanie świata wartości, wpływ na charakter)
- postawienie tezy:
Relacja z drugą osobą kształtuje człowieka, wpływa na jego destrukcyjne działania lub motywuje do pozytywnej przemiany albo do buntu.
Rozwinięcie:
Argument 1:
Perswazja osoby, która jest bliska, może rozbudzić ambicje w jednostce, która dokona nawet niemoralnych czynów.
Przykład:
Lady Makbet to żona tytułowego bohatera dramatu Szekspira. Miała niebagatelny wpływ na poczynana średniowiecznego rycerza, który zwiedziony przez siły zła, myślał o spełniającej się przepowiedni. I choć miał wątpliwości, czy przyśpieszyć sięgnięcie po koronę Dunkana za cenę zabicia króla i splamienia honou rycerskiego, to właśnie Lady Makbet rozbudziła w mężu drzemiące ambicje. Przekonała Makbeta, że to jedyny, właściwy moment, a zabójstwo Dunkana potwierdzi tylko odwagę i determinację jej męża. Zagłuszyła w nim wątpliwości, by być królową. Makbet uległ żonie, ale świadomie dokonał morderstwa, stając się zabójcą najpierw swego władcy, a później Banka i rodziny Makduffa. Jak widać, relacja małżeńska z Lady Makbet, jej namowy, rozbudzenie pychy, stały się dla Makbeta początkiem końca. Był bowiem mordercą, tyranem, człowiekiem zobojętniałym na śmierć żony. Makbet umiera bez złudzeń, stwierdzając, że „życie jest tylko opowieścią idioty, pełną wrzasku i wściekłości, a nieznaczącą nic”.
(kontekst teoretycznoliteracki) Oddziaływanie Lady Makbet na męża i kształtowanie jego charakteru to klasyczny przykład działania femme fatale – kobiety, która destrukcyjnie wpływa na zakochanego w niej mężczyznę. Przywodzi go do zguby, namawiając do tego, co nie jest godne człowieka.
Argument 2:
Miłosna relacja z drugą osobą może być tak silna, że przyczynia się do chęci przemiany i doskonalenia charakteru człowieka.
Przykład:
Przykładem takiej osoby jest Andrzej Kmicic, główny bohater „Potopu” Henryka Sienkiewicza. To typowy, porywczy Sarmata. Przysiągł trwać przy Radziwille, co w oczach innych uczyniło go zdrajcą. W szczególności odwróciła się od niego ukochana Oleńka Billewiczówna. To również dla niej (nie tylko dla ojczyzny), zrozumiawszy swój błąd, Kmicic postanawia zmienić się i zasłużyć na rehabilitację w oczach innych. Okazuje się więc, że miłość do Oleńki i jej system wartości silnie wpłynął na awanturniczego Kmicica i był zródłem przemiany bohatera w Babinicza, który mężnie broni klasztoru Jasnogórskiego czy ratuje króla Jana Kazimierza.
(kontekst hitorycznoliteracki)Kreacja Kmicica uległa transformacji zgodnie ze strukturą formowania postaci w powieści „ku pokrzepieniu serc”. Sienkiewicz wraz z przemianą Kmicica kreuje również obraz odrodzenia narodu. Pisząc więc powieść w czasie zaborów, chciał dodać otuchy Polakom i pokazać, że nawet największe wady można wykorzenić, by działać na rzecz ojczyzny. Często takim motywatorem do działań była piękna kobieta, patriotka i symbol szlachetnych cnót – ktoś taki jak Olenka Bilewiczówna. To dzięki niej Kmicic odzyskuje dobre imię, a co najważniejsze- zasługuje w oczach ukochanej na uwielbienie.
Argument 3:
Relacje rodzinne pomiędzy rodzicami a dziećmi mają znaczący wpływ na kształtowanie charakteru dziecka i jego działania, nawet w dorosłym już życiu.
Przykład:
Bohaterem, którego kształtuje styl życia rodziny jest Artur z dramatu awangardowego Mrożka pt. „Tango”. Nowoczesność pokolenia dziadków i swobodny styl życia rodziców motywuje go do buntu wobec zastanej rzeczywistości. Artur chce wykorzenienia chaosu w rodzinie, braku zasad i pragnie powrotu do tradycyjnych wartości. To kształtuje go jako kontestatora, pragnącego przywrócić ład w świecie poprzez powrót do tradycji, której znakiem będzie ślub z Alą. Te działania prowadzą go jednak do rozterek, rozpaczliwego poszukiwania prawdziwej idei, a w konsekwencji do ujawnienia słabości. Wykorzystał ją Edek, symbol prymitywnej i brutalnej siły. Okazuje się więc, że życie w awangardowej rodzinie Stomilów uksztaltowało Artura jako buntownika (choć przeciwko brakowi zasad), idealistę, a później bohatera, który ponosi klęskę, będąc spadkobiercą romantycznych indywidualistów.
Podsumowanie:
Małżeństwo, miłość, relacje rodzinne mają ogromny wpływ na kształtowanie człowieka. Okazuje się, że osoby bliskie, ukochane mogą wpływać na jednostkę pozytywnie lub destrukcyjnie. Motywują go bowiem do szlachetnych działań lub niemoralnych, potwierdzając, że zawsze w jakiś sposób jesteśmy zależni od drugiego człowieka. Jesteśmy bowiem istotami społecznymi, więc skazani niejako na drugą osobę i tylko od nas zależy, jak ułóżą się te relacje i wpłyną na nasze działanie.
Wykładowca CN – Ewa Bednarczyk
Drodzy Kursanci,
Okazuje się, że tematy tegorocznej matury nie powinny być dla Was zaskoczeniem. Na zajęciach omawialiśmy motyw buntu i możliwe ujęcia tego zagadnienia. Napisanie więc tegorocznej rozprawki powinno być jedynie realizacją zamierzonych celów, w tym szczególnie uzyskania wysokiego wyniku na egzaminie, który otworzy drogę do upragnionych studiów i pozwoli zrealizować marzenia.
Oto propozycje realizacji tematów. Pamiętajcie jednak, że każdy mógł zaproponować inne utwory, a także konteksty.
Temat 1: Bunt i jego konsekwencje dla człowieka.
Bunt to sprzeciw wobec obowiązujących norm społecznych, zasad prawa czy też władzy. Przejawia się zatem w sytuacji braku akceptacji warunków otaczającej rzeczywistości i chęci jej zmiany. Niewątpliwie prowadzi człowieka do podjęcia określonych działań, często skutkujących negatywnymi konsekwencjami, o czym przekonać się mogli już bohaterowie literatury starożytnej. Antygona – tytułowa bohaterka dramatu Sofoklesa buntując się przeciw władcy Teb – Kreonowi i ustanowionemu przezeń prawu zapłaciła cenę najwyższą – straciła życie. Pogrzebawszy brata – Polinejkesa, uznanego za zdrajcę, została skazana na śmierć. Świadomość nieuchronności kresu egzystencji była powodem doświadczanego cierpienia. Bunt zatem jest nieodłącznym elementem ludzkiej natury. Konsekwencją jego dla człowieka jest cierpienie lub śmierć.
W omawianym temacie należy przywołać utwór Georga Orwella Rok 1984. Główny bohater – Winston Smith buntując się przeciw władzy Wielkiego Brata i obowiązującym zasadom w Oceanii doświadczył cierpienia podczas tortur, które były konsekwencją działania przeciw partii. Mężczyzna nie zgadzając się na warunki otaczającej rzeczywistości w tym inwigilację społeczeństwa, ograniczanie wolności jednostki oraz codzienne obowiązkowe czynności takie jak: seans Dwóch Minut Nienawiści czy poranna gimnastyka złamał ustanowione prawa. Przejawem tego było nawiązanie bliskiej relacji z Julią – pracownicą Departamentu Literatury jak również znajomość z O’Brienem i rozmowy na zakazane tematy. Warto podkreślić, że Winston jako pracownik Ministerstwa Prawdy na co dzień zmieniający fakty zgodnie z wytycznymi partii miał świadomość otaczającego go fałszu i wypaczeń rządzących. Niejednokrotnie osoby z najbliższego otoczenia znikały bez śladu. Tym samym wiedział, że za złamanie ustanowionego prawa i działanie na szkodę partii grożą surowe kary, włącznie z eliminacją jednostki. W końcu Winston wraz z ukochaną zostali zdemaskowani i poddani okrutnym oraz wyczerpującym torturom w Ministerstwie Miłości. Ich celem było wymuszenie zmiany myślenia. Bohater zatem buntując się przeciw obowiązującym prawom i partii rządzącej poniósł konsekwencje doświadczając cierpienia.
Niewątpliwie podobnie buntuje się przeciw władzy i w konsekwencji doświadcza cierpienia również Kordian – tytułowy bohater dramatu Juliusza Słowackiego. Kordian nie potrafił pogodzić się z polityką cara Rosji wobec Polaków i zdecydował się na przeprowadzenie zamachu na życie despoty. Uważał bowiem, że wyeliminowanie rosyjskiego imperatora zmieni na korzyść sytuację rodaków. W tym celu udał się pod komnatę cara, jednak w kulminacyjnym momencie dręczony przez Imaginację i Strach zemdlał. Miało to tragiczne konsekwencje, ponieważ bohater został aresztowany. Podczas pobytu w szpitalu, a następnie w celi więziennej doświadczał cierpienia. Nie tylko bowiem nie udało mu się zrealizować planu, ale też jego chęć poświęcenia siebie dla dobra ogółu była poddana w wątpliwość przez szatana. W konsekwencji swego czynu bohater miał stracić życie, co nie zostało jednoznacznie rozstrzygnięte.
Rozważając powyższe zagadnienie warto także przywołać dramat Adama Mickiewicza Dziady cz. III. Konrad buntując się przeciw władzy cara i angażując w działalność patriotyczną cierpiał przebywając w więzieniu. Ponadto trudne położenie Polaków i doświadczane przez naród zbiorowe męki były powodem wystąpienia przeciwko Bogu. Bohater w scenie Wielkiej Improwizacji mając świadomość własnego geniuszu i będąc gotowym do poświęcenia siebie dla dobra ogółu zarzucił Stwórcy obojętność na ludzki los. Tym samym odmówił Stwórcy odczuwania uczuć. Z kolei brak reakcji i milczenie Boga było również powodem narastającej u bohatera pychy, której przejawem była próba nazwania Pana carem. Jednak w kluczowym momencie to szatan wypowiedział szkalujące słowa. Natomiast Konradowi nie dane było ujrzeć przyszłości, a o jego duszę walczyły siły dobra i zła. Bohater zatem przebywając w więzieniu poniósł konsekwencję sprzeciwu wobec władzy a także Boga.
Poczyniona analiza udowodniła, że bunt jest nieodłącznym elementem ludzkiej natury, a jego konsekwencją jest doświadczenie cierpienia lub śmierć. Niezależenie od epoki bohaterowie literaccy wielokrotnie sprzeciwiali się wobec obowiązujących zasad, warunków otaczającej rzeczywistości a także władzy. Niewątpliwie miało to konsekwencje w postaci doświadczanego cierpienia, a czasami jak w przypadku bohaterki dramatu Sofoklesa – Antygony nawet śmierci. Natomiast Winston Smith z powieści Rok 1984 Georga Orwella został poddany okrutnym torturom, które zniszczyły go zarówno fizycznie jak i psychicznie. Również cierpienia doświadczył Konrad – bohater dramatu Adama Mickiewicza, przebywając w carskim więzieniu. Pobyt w areszcie i wizja śmierci były następstwem próby zamachu na życie cara w przypadku Kordiana. Bohaterowie literaccy na przestrzeni różnych epok pomimo świadomości konsekwencji buntu i tak decydowali się na działania sprzeczne z obowiązującymi zasadami.
Temat 2: Jak relacja z drugą osobą kształtuje człowieka.
Człowiek jako jednostka społeczna na przestrzeni życia tworzy różne relacje z innymi ludźmi. To właśnie one kształtują jego postawę, w tym poglądy, określają wartości i determinują podejmowane decyzje. Niewątpliwie więc to druga osoba ma istotny wpływ na człowieka. Dlatego też niejednokrotnie na przestrzeni wieków zagadnienie relacji międzyludzkich było jednym z tematów literatury dowodząc tym samym uniwersalności problematyki. Jednym z elementów kształtujących człowieka jest zatem jego otoczenia. Wpływ środowiska można zaobserwować na przykładzie Eugeniusza Rastignaca – bohatera powieści Balzaca Ojciec Goriot. To właśnie tacy mieszkańcy pensjonatu pani Vaucuer, jak Vautrin, tytułowy Goriot wpłynęli na postawę życiową ubogiego studenta prawa. Można zatem stwierdzić, że relacja z drugą osobą kształtuje tożsamość człowieka i skłania go do pozytywnych lub negatywnych czynów.
W omawianym temacie należy odwołać się do dramatu Wiliama Szekspira pt.: Makbet. To właśnie poglądy małżonki tytułowego bohatera zmieniły wyznawane dotychczas wartości i skłoniły go do zbrodni. Makbet ze szlachetnego rycerza stał się bezwzględnym zbrodniarzem. Wpływ na tak radykalną przemianę bohatera miało nie tylko spotkanie z czarownicami i przepowiednia dotycząca objęcia przez niego władzy, ale także poglądy Lady Makbet w tej kwestii. Małżonka bowiem była przekonana, że należy pomóc spełnić się przewodni i tym samym zgładzić króla Dunkana. Konsekwentnie więc namawiała Makbeta by ten nie wahał się i zdecydował na radykalne kroki, nawet wbrew moralności oraz dotychczas wyznawanym zasadom. Mężczyzna ulegając namowom żony z zimną krwią zamordował władcę. Jednak nie skończyło się na tej jednej zbrodni. Następnie by ukryć haniebny czyn zgładził strażników pilnujących króla. Nie zawahał się też wynajmując zbójców do wyeliminowania swego przyjaciela – Banko. Makbet więc pod wpływem małżonki porzucił dotychczas wyznawane wartości i popełnił szereg zbrodni.
Warto podkreślić, że w literaturze kobiety niejednokrotnie pełniły rolę femme fatale wpływając negatywnie na zachowanie i czyny zakochanych w nich mężczyzn. Niewątpliwie Lady Makbet jest jedną z takich bohaterek przyczyniając się do upadku moralnego męża. Ponadto ona sama także była gotowa do zbrodniczych czynów, czego dowodzi smarując krwią śpiących pod komnatą króla strażników.
Jednak wpływ innego człowieka może być też pozytywny i tym samym przyczynić się do zmiany dotychczasowej postawy. Tak jest w przypadku relacji Soni i Raskolnikowa bohaterów powieści Fiodora Dostojewskiego Zbrodnia i kara. Raskolnikow pod wpływem poglądów Sonii i jej cech osobowości przechodzi przemianę i decyduje się przyznać do popełnionej zbrodni, a także odkupić winy. Mężczyzna przed poznaniem Sonii twierdził, że lichwiarka jako element szkodliwy powinna być wyeliminowana ze społeczeństwa. Nie miał więc najmniejszych skrupułów planując zbrodnię i popełniając ją. Ponadto uważał się też za jednostkę wybitną i chciał się o tym przekonać dokonując morderstwa. Dopiero znajomość z córką Marmieładowa przyczyniła się do zmiany poglądów w kwestii dokonanej zbrodni. Raskolników zrozumiał, że był to czyn naganny. Ogromy szacunek, jakim darzyła Sonia każdego człowieka, jak również jej pokora pomogły mężczyźnie przejść przemianę i ponieść karę.
Niewątpliwie podobnie pozytywny wpływ relacji z drugą osoba można dostrzec w powieści historycznej Henryka Sienkiewicza pt.: Potop. To właśnie pod wpływem Oleńki Bilewiczówny Andrzej Kmicic postanowił zmazać z siebie piętno zdrajcy i czynami zasłużyć na miłość wybranki serca. W tym celu przyjmuje nazwisko Babinicz i był gotowy poświęcić swe życie w obronie najechanej przez Szwedów ojczyzny. Dowód swej ofiarności dał podczas obrony Jasnej Góry. Nie jest to jednak jedyne pozytywne działanie. Rzeczywiście dzięki Oleńce z awanturnika nieszanującego innych ludzi staje się odpowiedzialnym patriotą.
Poczyniona analiza udowodniła, że relacja z drugą osobą kształtuje tożsamość człowieka i skłania go do pozytywnych lub negatywnych czynów. W przypadku Makbeta wpływ żony miał tragiczne konsekwencje. Mężczyzna zdecydował się na zabójstwo króla porzucając tym samym dotychczas wyznawane wartości. Zupełnie inną rolę odegrała Sonia – bohaterka powieści Fiodora Dostojewskiego Zbrodnia i kara. Sprawiła bowiem, że Raskolnikow zrozumiał niegodziwość popełnionej zbrodni i zdecydował się przyznać do winy. Niewątpliwie również Oleńka bohaterka Potopu Henryka Sienkiewicza przyczyniła się do ukształtowania takich cech charakteru Andrzeja Kmicica jak odpowiedzialność, gotowość do poświęcenia i troskliwość. Bohaterowie dzieł literackich pokazują zatem, że relacja z drugim człowiekiem wpływa na tożsamość i podejmowane decyzje.
Wykładowca CN – dr Katarzyna Drozd
